Về Hội An vui hội Bài Chòi

VOV.VN - Với những giá trị văn hóa đặc sắc, Bài Chòi vừa được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Bài Chòi là một trò chơi dân gian, mang hơi thở cuộc sống của cộng đồng dân cư các tỉnh miền Trung (từ Quảng Bình vào đến Khánh Hòa) thường được tổ chức vào dịp Tết Nguyên đán hay lễ hội.
Bài Chòi lưu giữ bản sắc của cư dân bản địa với những giá trị văn độc đáo và sức sống mạnh mẽ được cộng đồng cư dân miền Trung gìn giữ từ bao đời. Với những giá trị văn hóa đó, Bài Chòi vừa được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Ngày 5/5, tại thành phố Quy Nhơn, UBND tỉnh Bình Định phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Lễ đón Bằng UNESCO công nhận Nghệ thuật Bài Chòi Trung bộ Việt Nam là Di sản phi vật thể đại diện của nhân loại.
ve hoi an vui hoi bai choi hinh 1
Bài Chòi vừa được UNESSCO công nhận Di sản phi vật thể của nhân loại.
“Gió xuân phảng phất nhành tre
Mời bà con, cô bác lắng nghe Bài Chòi…”
Tiếng trống hội rộn rã, những lời hô xướng, mời gọi mở hàng của anh Hiệu, chị Hiệu là người hô Bài Chòi, thu hút sự chú ý mọi người tập trung về khu vực vườn tượng An Hội, bờ Tây sông Hoài, đô thị cổ Hội An, tỉnh Quảng Nam.
Sau lời hát mở màn, anh Hiệu và chị Hiệu hô hát giới thiệu các quân bài. Bộ Bài Chòi gồm có 30 lá chia thành 10 loại thẻ gỗ. Người chơi được vào ngồi trong những chòi nhỏ. Khi trống thúc liên hồi báo hiệu hội Bài Chòi bắt đầu thì mỗi người chơi Bài Chòi tay cầm 3 con bài do họ tự chọn.
Anh Hiệu, chị Hiệu bước ra lấy ống thẻ xóc đi, xóc lại rồi chậm rãi rút từng con bài. Mỗi lần như vậy, hai anh chị Hiệu hô câu hát mang tên con bài. Chòi nào giữ quân bài vừa được hô tên thì người chơi cầm cái mõ gõ lên ba tiếng hoặc hô vang “có đây” và được trao một cây cờ đuôi nheo nhỏ. Đến lúc chòi nào ăn đủ 3 con (tức là được 3 cờ) thì hô to "tới" và gõ một hồi mõ kéo dài. Ngay lúc này trống tum, trống cán ở chòi cái vang lên liên hồi, báo hiệu có người thắng cuộc. 
Một người thắng cuộc được tặng thưởng chiếc đèn lồng Hội An chia sẻ niềm vui: "Tôi rất vui khi là người thắng trò chơi này. Tôi rất thích Bài Chòi, một di sản văn hóa phi vật thể vừa được UNESCO vinh danh. Tôi thấy Bài Chòi là một loại hình nghệ thuật đặc sắc và thú vị. Thông qua Bài Chòi tôi thấy dường như mình gần gũi và hiểu người Quảng Nam hơn".


Bài Chòi hiểu nôm na là chơi bài trên chòi. Khi chơi Bài Chòi người ta dựng 10 chiếc chòi con và 1 chòi chính giữa còn gọi là chòi cái. Người chơi ngồi trên các chòi con, còn anh Hiệu, chị Hiệu đứng ở chòi trung tâm. Thế nhưng ở Trung Bộ, từng thời điểm, có nơi không dựng chòi, chỉ trải chiếu, bày ghế rồi dựng cây nêu, treo ống bài nọc… để chơi Bài Chòi.
Lời hô hát Bài Chòi được truyền khẩu trong dân gian từ đời này qua đời khác, phản ánh tư duy, thẩm mỹ bình dân của cư dân nông nghiệp Trung bộ. Sau này cũng chính từ dân gian đúc kết lại để ra đời các làn điệu dân ca Nam Trung bộ như: xuân nữ, xàng xê, cổ bản, hò Quảng... cộng với ảnh hưởng của lối hát, lối nói tuồng mà hình thành một bộ môn nghệ thuật sân khấu mới gọi là kịch hát Bài Chòi.
ve hoi an vui hoi bai choi hinh 3
Bài Chòi thường được chơi vào dịp Tết, hội hè. Ảnh: Khanh Đặng
Mỗi dịp Tết hay hội hè, người chơi Bài Chòi không chỉ để giải trí mà thích nghe lối hô hát Bài Chòi, đậm chất dân gian của các anh Hiệu, chị Hiệu. Có người tìm đến trò chơi Bài Chòi chỉ vì mê giọng hát, tài ứng biến dí dỏm của anh Hiệu. Đến Đô thị cổ Hội An chơi Bài Chòi, người dân và du khách gần xa khá quen thuộc với anh Hiệu - Nguyễn Đán, một người từng gắn bó với hô hát Bài Chòi từ những năm 1980. Với lối hô hát, diễn xuất duyên dáng, ứng biến linh hoạt, hài hước, ông Nguyễn Đán được ví là một trong những người “giữ hồn” của Bài Chòi phố cổ.
Ông Nguyễn Đán chia sẻ: "Trong nghề này, khó nhất của người diễn viên là làm thế nào để quyến rũ khách đến. Cũng như một người diễn hài trên sân khấu, khi nói ra một câu tấu hài mà không có người cười thì mình cảm thấy hụt hẫng. Trong nghề này cũng vậy, khi hát thì đầu óc phải tập trung. Đây là một kinh nghiệm mà thế hệ trẻ sau này cần phải chú ý. Khi rút một quân bài ra thì phải biết quân bài đó tên gì, sẽ hát gì, tập trung vào nội dung và ý tưởng để hát".
Chị Nguyễn Thị Lệ Nga, một người con của Đô thị cổ Hội An đam mê hát Bài Chòi từ thuở nhỏ. Theo chị Nga, làm anh Hiệu hô hát Bài Chòi đã khó, làm chị Hiệu càng khó hơn nhiều. Cả hai phải có sự ăn ý, kẻ tung, người hứng, linh hoạt ứng khẩu, hô xướng, vừa tạo không khí vui tươi, dí dỏm nhưng lúc nào cũng giữ được cái hồn của hô hát Bài Chòi. Gần 20 năm gắn bó với nghề, nhiều lần ra nước ngoài biểu diễn, chị Lệ Nga bộc bạch, để người nước ngoài hiểu được nét văn hóa độc đáo của Bài Chòi thì người diễn phải có lối diễn xuất gần gũi với mọi người.


Từ năm 1998, Trung tâm Văn hóa – Thể thao thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam đã mở nhiều lớp đào tạo nhạc công, diễn viên hô hát dân ca, Bài Chòi. Năm 2004, thành phố Hội An bắt đầu đưa dân ca, Bài Chòi vào trường học. Và từ năm 2011 đến nay, địa phương này tiếp tục mở nhiều lớp dạy hát dân ca, Bài Chòi miễn phí cho trẻ em. 
Theo ông Võ Phùng, Giám đốc Trung tâm Văn hóa – Thể thao thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, việc đưa Bài Chòi vào chương trình "Đêm Phố cổ" hay tổ chức gian trò chơi Bài Chòi hàng đêm tại công viên vườn tượng An Hội, bên bờ sông Hoài, thành phố Hội An đã mang lại hiệu quả thiết thực.
Ông Võ Phùng cho biết: "Trò chơi Bài Chòi có nhiều câu hát nhân ngãi rất hay. Nó vừa có tính chất giáo dục, tôn trọng đạo lý làm người từ những câu ca dao, tục ngữ. Thậm chí có những câu nói nghe thì tục mà rất là thanh, làm cho hội chơi thêm vui thú. Cách làm này của Hội An vừa mang hơi thở của truyền thống, mang tính giáo dục cao, vừa mang tính đương đại. Chúng tôi dùng nghệ thuật Bài Chòi, trò chơi Bài Chòi, sân chơi Bài Chòi để tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với công chúng, làm cho xã hội tốt đẹp hơn"./.
Vinh Thông/VOV-Miền Trung

Nhận xét

Đăng nhận xét

Bài phổ biến

Từ guitar đến guitar phím lõm trong nhạc tài tử cải lương

Hình ảnh
Từ guitar đến guitar phím lõm trong nhạc tài tử cải lương Ngày nay trong tất cả các ban nhạc tài tử cải lương, đàn guitar phím lõm phím lõm đóng một vai trò quan trọng và là nhạc cụ không thể thiếu của ban nhạc. Chúng ta không phủ nhận vai trò của các nhạc cụ khác như: tranh, nguyệt, nhị... nhưng có thể nói rằng guitar phím lõm là linh hồn của ban nhạc tài tử cải lương. Từ đàn guitar đến guitar phím lõm trong nhạc tài tử cải lương 10:18' 07/11/2003 (GMT+7) Đàn guitar phím lõm Guitar phím lõm còn có các tên gọi khác như: guitar vọng cổ, guitar cải lương, lục huyền cầm. Đó là loại nhạc cụ độc đáo của Việt Nam được biến cải dựa trên cây đàn guitar của phương Tây trong quá trình phát triển của loại hình âm nhạc tài tử và cải lương ở Nam bộ. Để có được cây đàn guitar phím lõm như hôm nay, đó là cả một quá trình thử nghiệm, chọn lọc với nhiều nhạc cụ phương Tây khác nhau và chính ngay cây guitar phím lõm tự nó cũng đã là...
Đọc thêm

Phân biệt đờn ca tài tử với cải lương

Hình ảnh
Phân biệt đờn ca tài tử với cải lương Cải lương Nam bộ là “con đẻ” của ĐCTT Nam bộ, nó không khi nào được coi là một thực thể độc lập với ĐCTT. ĐCTT được xem là gốc rễ, còn cải lương được ví như cái ngọn của một cây. Giữa hai loại hình lại có những điểm khác biệt cần được phân định để tránh sự lẫn lộn, nhập nhằng… Sở dĩ có sự khác biệt giữa hai bộ môn trước hết là do khac biệt về phong cách trình tấu, ĐCTT phải thay đổi cách chơi để thích ứng với một không gian mới như chơi trên sân khấu để cho nhiều người nghe ca và coi hát, nhiều loại hình nghệ thuật tạp kỹ cùng diễn, đối mặt với khán thính giả, phần đông không phải là bạn tri âm. ĐCTT Nam bộ có tính thính phòng, đờn ca trong một không gian vừa đủ để cho người chơi và người nghe, dù ban ngày hay ban đêm, cùng nhau thưởng thức tiếng đờn và lời ca mà không cần phải có máy móc tăng âm, dùng tai để nghe là chính, đôi khi phải nhắm mắt lại, dùng trái tim để cảm nhận nghệ thuật đờn ca. Chơi ĐCTT là chơi bài bản và p...
Đọc thêm

Tiểu Sử Nhơn Hậu

Hình ảnh
Tiểu Sử Nhơn Hậu     Tên thật: Nhơn Hậu     Ngày sinh: 1975     Thể loại: Việt Nam, Cải Lương     Quốc Gia: Việt Nam     Hiện cô công tác tại Đoàn Nghệ thuật Tổng hợp Tiền Giang. Năm qua, Nhơn Hậu đã có nhiều cơ hội trổ tài ca diễn trong các vở mới như: Nước mắt thâm tình (Hội Sân khấu TP.HCM), chương trình Tự tình quê hương (Nhà văn hóa Thanh Niên), chương trình Làn điệu phương Nam (Nhà hát TP.HCM)...     Yêu và trân trọng mảnh đất đã sinh ra và nuôi lớn mình, Nhơn Hậu luôn ý thức trách nhiệm rèn luyện nghề để xứng đáng với sự kỳ vọng của cha mẹ và người thân trong gia đình khi đến với sân khấu. Và phần thưởng cho cô là chiếc HCV triển vọng Trần Hữu Trang năm 2003. Nhơn Hậu là người con thứ 5 trong gia đình có 6 anh chị em, 15 tuổi cô đã tham gia sinh hoạt tại Trung tâm văn hóa Tiền Giang, rồi từng bước làm quen với sân khấu chuyên nghiệp. Điều ít a...
Đọc thêm

Những nghệ sĩ cải lương tiêu biểu đất Tiền Giang

Những nghệ sĩ cải lương tiêu biểu đất Tiền Giang   Đất Tiền Giang xưa và nay, cũng như các tỉnh thành Nam bộ là một trong những trang sử vàng về truyền thống đấu tranh giữ nước và bảo vệ Tổ quốc qua các thời kì lịch sử dân tộc. Trong lịch sử cận và hiện đại của dân tộc, đất Tiền Giang đã trở thành một trong những địa danh có nhiều “địa linh nhân kiệt” trên nhiều lĩnh vực. Riêng lĩnh vực nghệ thuật truyền thống đặc thù Nam bộ, Tiền Giang đã từ lâu được cả nước gọi là cái nôi của nghệ thuật Cải lương Nam bộ. Và từ cái nôi này, đã có biết bao nghệ nhân, nghệ sĩ kế thừa hấp thụ dòng huyết thống đó, tiếp tục phát huy truyền thống, góp phần phát triển và tô đậm những dấu son của loại hình nghệ thuật Cải lương theo từng thời kì lịch sử dân tộc. Đó là nội dung của tham luận này trong buổi Tọa đàm: “Tiền Giang với nghệ thuật Sân khấu Cải lương”. Tham luận sẽ trình bày những nét tiêu biểu của những nghệ sĩ Cải lương tiêu biểu được sinh ra, hoặc sinh sống từ quê hương Tiền ...
Đọc thêm

Tiểu Sử Hữu Lợi

Hình ảnh
Tiểu Sử Hữu Lợi     Tên thật: Hữu Lợi     Ngày sinh: 08/12/1950     Thể loại: Việt Nam, Cải Lương     Quốc Gia: Việt Nam     Mới đó mà đã 17 năm, vào năm 1991 sân khấu cải lương hồ quảng đã mất đi người nghệ sĩ hiền lành, tài hoa: NS Hữu Lợi. Anh mất đi khi tuổi còn rất trẻ (41 tuổi), sự ra đi của anh đã để lại biết bao thương tiếc cho bạn bè, đồng nghiệp và khán giả mến yêu.     Hôm qua là ngày giỗ của anh, ngày 5 tháng 7 năm 2008. Tôi ra Bình Trị Đông, đốt nén hương, đại điện cho các fans hâm mộ cố NS Hữu Lợi ở khắp nơi thầm khấn nguyện cho hương hồn anh - vẫn còn đang ở đâu đây, chắc là cũng mĩm cười mãn nguyện.     Chỉ hai bàn tròn, với sự góp mặt của bạn bè, đồng nghiệp, hậu đài…không ngại đường xa. Một buổi tiệc đơn giản nhưng rất đầm ấm, vui tươi. Kia là NS Thanh Thế ở Tân Bình, đó là NS Xuân Yến ở Quận 5, đây là chị Kim Ph...
Đọc thêm

Tiểu Sử Vương Linh

Hình ảnh
Tiểu Sử Vương Linh     Tên thật: Lê Văn Hân     Ngày sinh: 1960     Thể loại: Việt Nam, Cải Lương     Quốc Gia: Việt Nam Nam     NS Vương Linh tên thật là Lê Văn Hân, sinh năm 1960. Anh là em ruột của nam NS nổi tiếng Linh Vương.     Năm 1988, đài truyền hình TPHCM phát sóng vở CL xã hội SAN HÔ ĐỎ do đoàn Sài Gòn 1 trình diễn. Trong vở tuồng này Vương Linh hát chánh với nữ NS Lệ Trinh.     Năm 1989, Vương Linh về đoàn Văn công TPHCM hát chánh với nữ NS Ngân Hà trong vở Nợ tình.     Năm 1990, Vương Linh về đoàn CL Thanh Nga hát chung với Cẩm Tiên, Lê Giang, Bảo Ngọc, Ngọc Hà, Trần Kim Lợi,..... trong vở Điểm hẹn tình yêu. Sau đó anh về đoàn Phước Chung hát với nữ NS Kiều Phượng Loan trong Mắt em là bể oan cừu.     1992, nam NS Vương Linh thành lập đoàn CL Tiếng hát Vương Linh đăng ký tại tỉnh Đ...
Đọc thêm

Tiểu Sử Ngọc Huyền

Hình ảnh
Tiểu Sử Ngọc Huyền     Ngọc Huyền (sinh năm 1970) là một nghệ sĩ cải lương nổi tiếng người Việt. Cô đặc trưng bởi hai lúm đồng tiền trên má và mái tóc đen dài. Ngọc Huyền từng đoạt nhiều giải thưởng lớn trong nước, nhận danh hiệu nghệ sĩ ưu tú và được đánh giá là người đã "đưa cải lương bứt phá khỏi các khuôn mẫu cũ... để tiếp cận...nhịp sống của thời đại ". Cô có giọng hát ngọt ngào, thể hiện qua sự mến mộ của khán giả. Suốt một thời gian dài, Ngọc Huyền đã thường xuyên xuất hiện trên các kênh truyền hình trong những chương trình cải lương và các sân khấu lớn trong cả nước.     Cô tên thật là Vũ Hà Ngọc Huyền sinh năm 1970 tại Sài Gòn. Gia đình cô di cư vào Nam năm 1954. Cha cô là một kiến trúc sư gốc Hà Nội, mẹ nguyên quán ở Hà Tây. Ngọc Huyền sinh ra tại Sài Gòn. Gia đình không ai theo nghề nghệ thuật nhưng Ngọc Huyền lại đam mê với nghề này. Được sự ủng hộ và truyền cảm hứng từ mẹ, cô bước vào sân khấu từ năm 14 tuổi bằng sự...
Đọc thêm

Tiểu Sử Tư Út

Hình ảnh
Tiểu Sử Tư Út     Từ Anh - Năm Châu - Tư Út - Phùng Há - Ba Liên ( Khúc Oan Vô Lượng ) Gánh Trần Đắc 1931          Năm 1948, trong đêm diễn Một đêm trăng trong Ngự Uyển (Mộng Hoa Vương). Hai màn đầu háo hứng đi qua, khán giả hồi hộp say mê với cảnh đêm trăng huyền ảo, vườn Ngự Uyển đẹp như thiên thai, nhạc trỗi khúc giao duyên, sóng tình Mộng Hoa Vương xao động. Ngô sứ giả say cảnh đêm trăng, say hương người ngọc, chén quỳnh vơi cạn mấy lần. Trong vai Mộng Hoa Vương, cô Bảy Phùng Há dịu dàng lộng lẫy, Ngô Trung Cảnh – Tư Út lẫm liệt nhưng đa tình. Bất chợt Ngô sứ giả ngây ngươi ngồi sụm xuống. Nghệ sĩ Tư Út gục đầu thiếp đi trong tiếng đàn réo rắc, giọng hát mê ly.          Tư Út tên thật là Phạm Thế Đẩu, sinh quán quận Long Phú, tỉnh Sóc Trăng. Thuở nhỏ, ông được người anh ruột vốn là giáo viên trường tiểu học nuôi dưỡng nhưng vì mê nghiệp ca nên Tư Út sớm từ giã ghế nhà ...
Đọc thêm

Tiểu Sử Tô Kiều Lan

Hình ảnh
Tiểu Sử Tô Kiều Lan     Tên thật: Đoàn Thị Kim Lang     Ngày sinh: 1943     Thể loại: Việt Nam, Cải Lương     Quốc Gia: Việt Nam     Tô Kiều Lan, một nữ tài danh chuyên diễn các vai độc, độc lẵng, đến năm cô được 50 tuổi, cô mới chuyển qua diễn vai hài và đã thành công một cách rực rỡ....     Qua hơn 80 năm, sân khấu cải lương đã sản sinh ra rất nhiều diễn viên hài nổi danh, khán giả hôm nay còn nhắc đến các danh hài Ba Du, Tư Xe, Năm Định, Tám Củi, Hề Lập, Ba Vân, Tám Lắm, Hề Tỵ, Hề Bảy Xê, Hoàng Mai, Hề Giác, Tư Rọm, Kim Quang, hề Lòng, hề Văn Núi, Châu Hí, Văn Chung, Văn Hường, Hề Minh, Thanh Việt, Khả Năng, Hề Sa, hề Vui Tươi, hề Vũ Đức, Giang Châu, Việt Anh, Lê Vũ Cầu, v.v...     Lại có những danh hài nữ cũng được khán giả ưa thích như nữ hề Bé Bự, hề Bé Hoàng Vân, Hồng Nga, Ngọc Giàu, Kim Ngọc, Tô Kiều Lan, Kiều Mai Lý, Mai ...
Đọc thêm

Loạt bài này viết về cấu trúc của 6 câu vọng cổ

Loạt bài này viết về cấu trúc của 6 câu vọng cổ hiện tại để bạn đọc nào thích cổ nhạc có thể hiểu hoặc viết lời ca cho một bài vọng cổ. Trước khi viết về phần cấu trúc, xin nói sơ qua về xuất xứ của 6 câu vọng cổ. 6 câu vọng cổ ngày nay nằm trong lãnh vực ca nhạc Cải Lương. Cải lương lại nằm trong nhạc Tài Tử Nam Bộ . 6 câu vọng cổ được xử dụng cho những bài hát vọng cổ đơn độc hay trong các tuồng cải lương . Nhạc Tài Tử Nam Bộ có từ đầu thế kỷ 20 . Nền âm nhạc này được thành hình nhờ các nhạc sĩ và quan lại từ Huế vào sinh sống trong nam. Loại nhạc này cũng còn chịu nhiều ảnh hưởng của các âm điệu nhạc của các xứ Quảng Nam, Quảng Ngãi.Thí dụ, những bài hát lý từ xứ Quảng. Tuy chịu ảnh hưởng sâu, nhưng cung điệu cùng giọng hát khi vào nam đã thay đổi rất nhiều. Vì xuất phát từ nền nhạc Huế nên nhạc Tài Tử Nam Bộ là một nền âm nhạc dồi dào, bác học, có lý thuyết hản hòi.Các âm điệu, nghệ thuật ứng tác, ứng tấu, tô điểm hoa lá đều có cả. Nhưng vì các tay đ...
Đọc thêm